NOSTOS powrót do domu

→ Oddział: Gdańska Galeria Güntera Grassa, ul. Szeroka 37
→ Wernisaż: 14.06.2024, godz. 18.00
→ Wystawa: 14.06 – 01.09.2024 r.
→ Osoby artystyczne: Diana Rönnberg, Jenny Larsson, Ninja Agborn, Krystallia Sakellariou, Michał Kowalczys, Tomek Zerek
→ Kuratorki: Diana Rönnberg i Maria Sasin

– ́

, , ⑴
– Louise Glück

Pojęcie wywodzi się z literatury starożytnej Grecji, i oznacza powrót do domu po wielkiej przygodzie. Najbardziej znanym przykładem jest Odyseja Homera, gdzie główny bohater – Odyseusz, odseparowany od swoich bliskich wydarzeniami wojny trojańskiej, stara się wrócić do nich drogą morską, stawiając czoła upiornym wyzwaniom ciała i duszy. W kulturze antycznej uważano powrót do domu przez morze za dowód ogromnego heroizmu, a tych, którym udało się tego dokonać, za bohaterów, wychwalanych później w pieśniach.

W XVII wieku zauważono, że żołnierze, żeglarze oraz imigranci przebywający z dala od domu, doświadczali napadów płaczu, bezsenności, arytmii serca, nie mieli apetytu i popadali w depresję, co nierzadko prowadziło do samobójstw. W wyniku badań nad tym zjawiskiem narodziło się pojęcie , ukute przez studenta medycyny Johannesa Hofera, który w swojej rozprawie pod tytułem , opublikowanej w 1688 r., połączył dwa greckie słowa: i , oznaczające smutek, ból, cierpienie.

Choć korzenie terminu wiążą się z kondycją uznawaną niegdyś za chorobę psychiczną, dziś potocznie rozumiemy nostalgię jako stan bardziej ambiwalentny, dryfujący pomiędzy melancholią a ukojeniem duszy. To uczucie o słodko-gorzkim smaku, towarzyszące tęsknocie i chęci powrotu do konkretnego miejsca lub czasu, ostro odmalowuje paradoksalna wypowiedź Tarkowskiego. Podczas jednego z konfliktów na planie filmu „Ofiarowanie”, reżyser miał ponoć krzyknąć do szwedzkiej ekipy filmowej: „Chcę do domu! Chcę być tam, gdzie nie chcę być!”⑵

Koncepcja , choć starożytna, nadal ma swe echo we współczesnym świecie. W dobie globalnej migracji i przemieszczania, tęsknota za domem i podróż powrotna dawno nie były bardziej aktualne. Artyści i artystki zaproszeni do wystawy, pochodzą z dwóch punktów geograficznych silnie związanych z jednej strony z morzem bałtyckim, a na przeciwległym z Kattegat na zachodnim wybrzeżu Szwecji. Każdy z nich w inny sposób odwołuje się do natury i życiodajnej siły wody, „owej płynnej materii w której nie ma nic stałego„3 . Twórcy nawiązują dialog z topografią własnych relacji rodzinnych i miłosnych odnoszą się do tęsknot i wspomnień. Nawigując w odysei życia, ich prace przypominają o mocy zakotwiczenia w świecie, w sztuce, w relacji z innym lub być może we własnej skórze? Czym są powroty do domu po wielkiej przygodzie? Co to znaczy czuć się jak u siebie, w lesie, na wsi, u mamy, czy kołysząc na łodzi.

Diana Rönnberg

_________
⑴ Fragment pochodzi z wiersza pt. , z tomu , Ecco 1996.
⑵ E. Josephson, , tłum. D. Rönnberg, Umeå 2011, s. 46.
⑶ Jan Heweliusz, Selenographia, s. 156.
__________
–

→ Date: 14.06 – 01.09.2024
→ Opening: 14.06.2024, 6 PM
→ Venues: Günter Grass Gallery in Gdańsk, ul. Szeroka 37
→Artistic people: Diana Rönnberg, Jenny Larsson, Ninja Agborn, Krystallia Sakellariou, Michał Kowalczys, Tomek Zerek
→ Curators: Diana Rönnberg, Maria Sasin
→ Visual identification: Ania Witkowska