Marta Smolińska / Masochistyczny kontrakt

Wykład dr hab. Marty Smolińskiej
Masochistyczny kontrakt:
reprezentacje choroby w strategiach artystycznych wybranych polskich twórców współczesnych

Choroba zalicza się do pierwotnych przeżyć człowieka, które fascynowały artystów wszystkich epok, dając im impuls do jej przedstawiania, w czym niebagatelną rolę odgrywała ludzka potrzeba zrozumienia przyczyn dolegliwości. Zawsze jednak pojawiały się pytania, jak chorobę wizualizować i do jakiego stopnia może być ona odzwierciedlona bez konsultacji artysty z lekarzem?
Celem, jaki stawiam sobie w niniejszym wykładzie, jest wykazanie, że w sztukach wizualnych choroba może być metaforą, która na różne sposoby poddaje się reprezentacji, często pozostając w dialogu nie tylko z ilustracjami medycznymi , lecz również z pamięcią indywidualną i konwencjami artystycznymi. Nie chodzi oczywiście o takie metafory, których siła – jak pisze Susan Sontag – polega na kreowaniu „obraz[u] choroby otoczonej tajemnicą, przesyconej zmyśleniami i nieodzownym fatalizmem” , lecz o takie, które umożliwiają empatyczne wczucie się w cudzy ból oraz zrozumienie, że wyobrażenia chorób mają związek z ideologią i kategoriami reprezentacji przez tę ideologię akceptowanymi.
Na przykładzie wybranych prac z twórczości Marty Antoniak, Małgorzaty Dawidek, Magdy Hueckel, Emilii Kachnicz, Lidii Kot, Katarzyny Kozyry, Violi Kuś, Artura Malewskiego, Andrzeja Okińczyca, Joanny Rajkowskiej i Aleksandry Ska będę pytać o (nie)możliwość reprezentacji choroby i przekazania odbiorcom doświadczanego cierpienia oraz o nierozerwalny splot medium i choroby – o medium chorujące, które nie chce wyzdrowieć. Parafrazując zdanie Paula Klee, zastanowię się, jak sztuka czyni chorobę widzialną. Obrazy choroby potraktuję tutaj zatem jako obrazy mimo wszystko , sugerując, że choroba – analogicznie jak Zagłada – może przekraczać mit o jej nieprzedstawialności.

prof. nadzw. UAP dr hab. Marta Smolińska: historyczka i krytyczka sztuki; kuratorka; w latach 2003-2014 adiunktka w Zakładzie Historii Sztuki Nowoczesnej w Katedrze Historii Sztuki i Kultury UMK w Toruniu; od 1.X.2014 profesorka w Katedrze Historii Sztuki i Filozofii na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu; od 1.X.2016 kierowniczka tejże Katedry; trzykrotna stypendystka Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (Program Start. Stypendia dla Młodych Uczonych: edycje 2005 i 2006; Program Kwerenda: edycja 2008); stypendystka DAAD na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie (2012); laureatka fellowship w Graduierten Schule für Ost- und Südosteuropastudien an der Ludwig-Maximilians-Universität w Monachium (2014); laureatka fellowship Stiftung Hans Arp w Berlinie (2015); stypendystka DAAD na Uniwersytecie Ludwika Maksymiliana w Monachium oraz w Centralnym Instytucie Historii Sztuki w Monachium (2018); członkini polskiej sekcji AICA; autorka książek: „Młody Mehoffer” (wyd. Universitas, Kraków 2004), „Puls sztuki. OKOło wybranych zagadnień sztuki współczesnej” (wyd. Galeria Miejska Arsenał, Poznań 2010), „Otwieranie obrazu. De(kon)strukcja uniwersalnych mechanizmów widzenia w nieprzedstawiającym malarstwie sztalugowym II połowy XX wieku” (Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2012) oraz „Julian Stańczak. Op art i dynamika percepcji” (wyd. Muza, Warszawa 2014); „Re-Orientierung. Kontexte der Gegenwartskunst in der Türkei und unterwegs“ (red. wraz z Burcu Dogramaci, Kulturverlag Kadmos, Berlin 2017); autorka wielu rozpraw z historii sztuki i tekstów krytycznych publikowanych w Polsce i za granicą; wiceprzewodnicząca Rady Programowej CRP w Orońsku (2015-2018); od 2019 przewodnicząca tejże Rady.